‘Kolyan is verdronken,’ roept een kletsnatte man met een Mongolisch uiterlijk. Hij staat met een vriend naast het wak waar zojuist hun auto met Kolyan onder het ijs is verdwenen. Locatie? Het grootste zoetwater meer ter wereld, met een oppervlakte zo groot als heel België; het Baikalmeer. Juist toen drie mannen in hun witte autootje het meer overstaken, was documentaire maker Viktor Kossakovsky aan het filmen voor zijn documentaire Aquarela.
Hij en zijn filmploeg leggen niet alleen dit huiveringwekkende ongeluk vast, ze schieten ook te hulp. Het mag niet baten, Kolyan krijgen ze er niet uit. Verslagen staan de mannen rond het wak. De Mongolische man gaat plat op zijn buik liggen en zoekt zijn vriend onder het ijs, staat  op en zakt zelf tot nog twee keer toe door het voorjaarsijs.

Niet alleen wij -gidsen, ijsvossen en deelnemers van de HLSK- kennen het gevaar van voorjaarsijs*, ook Derek Sauer, vertelt in Zomergasten hoe levensbedreigend ijs in Rusland in het voorjaar is. Hij is het die dit fragment uit de documentaire Aquarela laat zien. Sauer woonde ruim 30 jaar langs de Moskou rivier en iedere winter was het voor hem en zijn vrienden een geliefde plek om te langlaufen. ‘Met 30 à 40 graden onder nul, vormde dat geen probleem. Zijn ontsteltenis is des te groter als een vriend van hem, op diezelfde rivier, in maart  met zijn hond gaat langlaufen. Als zijn hond door het ijs gaat, probeert hij die eruit te trekken, maar zakt er zelf doorheen en verdrinkt.

‘Het is van een onbegrijpelijke roekeloosheid,’ roept Janine Abbring, zijn interviewster uit. Sauer beaamt dat. ‘Het leven in Rusland is heel moeilijk te voorspellen. Ze hebben in het verleden zoveel meegemaakt dat het leven voor hen veel minder waarde heeft dan bij voor ons. De levensverwachting is laag en de medische verzorging is slecht. Neem daarbij dat er stevig gedronken wordt, zoals in het geval van de mannen die het Baikalmeer overstaken, dan doe je dit soort dingen,’ merkt Sauer op.

Dat dit incident voor ons onvoorstelbaar is, heeft ermee te maken dat wij ons anders tot de dood, of beter gezegd, tot het leven verhouden. Wij zijn gewend aan voorzorgsmaatregelen, wetten- en regelgeving die ons in de breedste vorm beschermen. Van verzekeringen, stoplichten, veiligheidssluitinkjes, alcoholcontroles, rookmelders, veiligheidsgordels, nacht bewaking, security poortjes en zwemvesten in vliegtuigen. We dammen het risico zo veel mogelijk in, nemen geen genoegen met de dood.

Door te schaatsen op natuurijs kom je primaire gevaren tegen, zoals veranderlijke ijs- en weerscondities. Veel situaties zijn echter goed in te schatten door ijs observaties te lezen, satelliet beelden en weerkaarten te bestuderen, een dagplan te maken en een veiligheidscheck te doen. Gooi daar een dosis ervaring overheen en je komt een heel end.

Hadden Kolyan en zijn makkers deze kennis maar gehad, dan waren ze nooit op voorjaarsijs het Baikalmeer overgestoken. Of is dát nou juist de Russische roekeloosheid waar wij niks van snappen?

*Voorjaarsijs

• Vaak werken meerdere factoren samen tijdens de laatste fase van het schaatsseizoen. Het ijs wordt van boven aangevallen door warme lucht en van onderen door stijgende watertemperaturen. Tegelijkertijd verzwakt het ijs doordat de zon het ijs ernstig begint aan te tasten.
• In het begin wordt het ijs voornamelijk dunner aan de bovenkant. Daarna, wanneer de zonnestraling in het ijs is doorgedrongen en het water onder het ijs heeft opgewarmd, kan het ijs sneller smelten aan de onderkant. Maar in de lente is de aantasting van het ijs door de zon ernstiger dan het dunner worden van het ijs.
• Overdag veroorzaakt de zon dat de ijskristallen beginnen ​​te separeren. Tijdens koude nachten vriezen ze weer samen. ‘s Morgens vroeg na een heldere nacht kan het ijs hard zijn, maar dat ijs kan snel verzwakken als de zon te voorschijn komt.
• Een droog ijsoppervlak kan een waarschuwing zijn dat het ijs zeer poreus is; het smeltwater zakt door het ijs naar beneden.
• Het is bijna altijd een mechanische oorzaak waardoor het ijs uiteindelijk uit elkaar valt: door wind, golven, deining van een boot en soms door een schaatser. Als het ijs ernstig verzwakt is, is er niet veel meer voor nodig.

PS: Van 3 t/m 7 maart 2019 hebben onze leden Gerard Murre, Bert Klein Lebbink,  Kees-Jan Groen en Jack van Honschoten een 5 daagse privétocht op het Baikalmeer gemaakt. Hun tochtrapporten zijn te vinden op Skridsko.. Het nummer van het tochtrapport (het eerste) is 85657.